Iran - Baluchestan - Saravan - Kalpouregan Pottery
در جنوب شرقي ايران، و در نزديكي مرز ايران با پاكستان شهري وجود دارد به نام سراوان كه از پايتخت ايران ۱۹۲۵ كيلومتر فاصله دارد!
شهرستان سراوان كه تا سال ۱۳۰۵ هجري شمسي، روستايي بوده به نام شستون، به چند جهت شهرت دارد: سنگ نگاره هاي دره نگاران، قلعه ناهوك، تپه نمكي روستاي گشت، مسجد جامع دزك و سفال كلپورگان...
شايد وقتي براي اولين بار كه روي نقشه ايران اين قسمت را ببينيد تصورات نادرست فراواني در ذهنتان بيايد. ما هم براي رسيدن به پاسخ ابهامات ذهني خودمان راهي اين خطه از كشورمان شديم: بلوچستان.
با هزاران اما و اگر و بيم و هراس از اين كه نكند سفري مخاطره آميز را انتخاب كرده باشيم! اما رفيتم... رفتيم و هرگز پشيمان نشديم و اكنون هر بار كه صحبت از سيستان و بلوچستان مي شود به شدت دلتنگ خوبي هاي مردمش و زيبايي هاي سرزمينش مي شويم...
نام بلوچستان در باستان ماكا يا مكه بوده كه در گذر زمان به مكران (Makran) تغيير نام پيدا كرده است. اما در زمان افشاريه مكران را بلوچستان ناميدند يعني سرزمين قوم بلوچ.
شب سال تحويل به سراوان رسيديم. شهري كه امكانات چنداني نداشت و حتي تنها مهمانپذير شهر در ايام نوروز تعميرات داشت و گويا ماه ها بود كه تعطيل شده بود! كم كم خودمان را آماده مي كرديم كه جايي براي برپايي چادر پيدا كنيم كه با كمك دوست خوبم مهسا طاهري، ميهمان يكي از مردم مهمان نواز سراوان شديم: آقاي دكتر سلمان نورايي...
اما هدف ما از آمدن به سراوان كلپورگان بود. خيلي زود راهي شديم. كلپورگان (Kalpouregan) روستايي ست در ۲۷ كيلومتري جنوب شرقي سراوان و در ميانه هاي جاده اي كه تا دورترين مرز شرقي ايران تنها ۹۰ كيلومتر فاصله دارد...
شهرت كلپورگان نه براي طبيعت آن است و نه بافت روستا...
سفال كلپورگان يك اثر ملي كه قدمتي به اندازه هزاره هاي پيش از ميلاد دارد... و كارگاه سفالگري كلپورگان كه موزه اي زنده است و شما را به تماشاي تاريخ مي برد...
سفالگران، بانوان روستا هستند و ابزار كارگاه سفالگري كلپورگان، ابتدايي ترين شكل ممكن را دارد...
در بلوچستان روستاهاي ديگري نيز سفال سازي دارند مانند روستاي كوه متيك سرباز و روستاي هلونچكان نيكشهر اما سفال در بلوچستان با نام كلپورگان شناخته مي شود...
ماده اوليه سفال كلپورگان، خاك رس دشت هاي اطراف است و براي رنگ آميزي آن از تركيب آب و تيتوك (سنگي كه از كوه بيرك به دست مي آيد) استفاده مي شود...
جنس خاك رس منطقه به گونه اي است كه سفال كلپورگان پس از پخت به رنگ قرمز در مي آيد كه متفاوت با ساير سفال هاي ايران زمين است...
سفال كلپورگان پيش از پخت مشابه ساير سفال هاست!
جالب است بدانيد كه هنوز هم براي ساخت سفال در كلپورگان از چرخ سفالگري استفاده نمي شود و سفال ها به شيوه كاملا سنتي و كاملا با دست ساخته مي شود.
بانوان كلپورگان نقش هايي كه بر روي سفال مي زنند را سينه به سينه از مادران خود ياد گرفته اند و اين نقش هاي هندسي و كهن، قدمتي چند هزار ساله دارد. مشابه اين نقوش در سفال هايي كه باستان شناسان از تمدن هاي چندهزار ساله اكتشاف كرده اند يافت شده است...
سفالگر كلپورگاني براي نقش زدن روي سفال از يك تكه چوب نازك خرماي وحشي كه به اندازه چوب كبريت است استفاده مي كند...
رنگ نقش هاي نگاشته شده بر روي سفال قهوه اي مايل به قرمز است اما پس از پخت و بر اساس حرارت به رنگ سياه در مي آيد...
در زمان بازديد ما، دل مراد دهواري كارگاه سفالگري كلپورگان را مديريت مي كرد و چه با روي خوش پذيراي ما بود و با صبر و حوصله در مورد اين موزه زنده برايمان توضيح مي داد...
بعد از آن چندين بار در نمايشگاه هاي مختلف دل مراد را ديدم، با لبخندش همراه شدم و هر بار كه به خانه دعوتش مي كردم، مي گفت هتل برنامه دارند و شايد فردا...!
متاسفانه سال گذشته خبر فوت دل مراد را شنيدم و بسيار متاسف شدم. كاري كه او براي روستاي كلپورگان و اقتصاد آن روستا و براي زنان و دختران آن مي كرد، كاري بزرگ و قابل ستايش بود. روشن نگه داشتن چراغ كارگاه سفال كلپورگان و بخشي از تاريخ زنده ايران زمين با وجود او معنا پيدا مي كرد.
در چند ماه گذشته تعدادي از جواناني كه دل مراد را مي شناختند و به ارزش كار او واقف بودند در تلاش بودند كه كاري بكنند تا نام دل مراد و سفال كلپورگان زنده بماند. و مهم تر از همه كارگاه سفالگري تعطيل نشود...
روز يك شنبه ۱۵ ارديبهشت ۹۲ در خانه هنرمندان همايشي با عنوان «شناخت و احياي هنر سفال كلپورگان» از ساعت ۱۸:۳۰ تا ۲۱ برگزار خواهد شد و همان روز نمايشگاهي از سفال كلپورگان افتتاح خواهد شد كه تا روز ۱۹ ارديبهشت ماه ادامه خواهد داشت.
